A mediocracia, a banalización da política e o show electoral.
Dicía Voltaire que calquera que tivera o poder de facer crer idioteces tiña o poder de facer cometer inxustizas. Ese poder xa non o teñen os políticos senón os medios masivos e a súa extensión dixital, as redes sociais.
Os medios de comunicación de masas téñense convertido nunha pedra angular dos sistemas representativos aos que chamamos “democracias” O que deben os medios ás democracias e concretamente ao capitalismo é algo máis ou menos coñecido, grazas a elas puideron desenvolverse como industrias altamente rendibles e son unha das maiores fontes de acumulación de capital xunto coas empresas de armas. Producen mercadorías sen as que sería difícil imaxinar o progreso actual (información, ocio, cultura, educación …) pero que lle debe a democracia aos medios de comunicación? En que medida os medios de comunicación configuran os nosos sistemas representativos á súa imaxe e semellanza? Como é que se converte os cidadáns en público e a política en espectáculo? Que son a campañas electorais para os medios? E para os votantes? Por qué os partidos se constrúen como marcas que compiten no mercado do voto tratando de captar o desexo do votante como se dun cliente se tratase?
A comunicación masiva ten modificado a política, non só o xeito no que se fai, senón tamén os contidos e os obxectivos que se formula. De aí que os medios sexan a forma en que se presenta/representa a política nas nosas mentes. Do mesmo xeito que a representación é o principio lexitimador de determinada forma de organización política, aquela que, como dixera Weber, ten resultado historicamente máis eficaz para o desenvolvemento do capitalismo. Os principios que rexen a política teñen chegado a coincidir cos principios mercantís:
1.- oferta-demanda
2.- cuantificación e contaxe de vontades (mediante o voto)
3.- universalización dunha forma particular e histórica (o goberno representativo)
4.- Resolución de problemas pola técnica
5.- obxectivación e cousificación do suxeito político.
Os medios masivos teñen substituído a experiencia da xente, incluída a experiencia da política. Un fenómeno que se ve acrecentado coa extensión e fusión dos mass media coas redes sociais, e coa crecente fragmentación e illamento do suxeito. Os cidadáns xa non opinan, twitean, e seguen as contas sociais dos políticos como o fan cos seus cantantes favoritos.
Nada que non tiveran inventado hai tempo os estadounidenses ao deixar en mans dos storytelling, que son quen de colocar no mercado calquera mercancía contando unha boa historia, as campañas electorais. Contar historias, ser breves e ser emocionais foi a receita de David Axelrod (coñecido como o Narrador de Obama). E a dos novos políticos en España? Por qué temos a impresión de que as nosas campañas se asemellan cada vez máis ás estadounidenses? No caso do Estado español os publicistas electorais transitan entre o guión cinematográfico e o folletín.
A función principal das campañas electorais é a ocultación de igual xeito que no comercio a publicidade dunha mercadoría se dirixe a potenciar o desexo do comprador e non a reflectir as características, as utilidades e os compoñentes do produto. O de menos son os programas electorais dos partidos e o de máis o desempeño do “líder”, a súa imaxe e as expectativas que consiga xerar. Se o público se identifica coa imaxe da marca o éxito de ventas está asegurado.
Necesariamente debemos preguntarnos que ten sido da política cando xa non se fai política.
Filosofía e Política. XXXIII Semana Galega de Filosofía. Xoves 31. Noite 20:00 a 22:00. Bloque: A POLÍTICA A DEBATE
ÁNGELES DÍEZ RODRÍGUEZ. Doutora en C. Políticas e Socioloxía pola Universidade Complutense de Madrid (UCM), actualmente profesora do departamento de Cambio Social da Facultade de CC. Políticas da mesma universidade. Realizou o seu doutoramento no programa de América Latina contemporánea do Instituto Ortega y Gasset con varias estadías no Colegio de México en México Distrito Federal. As súas liñas de investigación principais teñen sido a acción colectiva, os movementos sociais e ONGs, as novas tecnoloxías da comunicación e a información nas súas repercusións sociais e os medios de comunicación e a política.
Actualmente traballa sobre violencia colectiva, conflito político, modelos democráticos, e a utilización de recursos cinematográficos na formación en Ciencias Sociais. Imparte docencia nas seguintes materias: Socioloxía Política, Bases sociais dos réximes políticos, Análise comparada das democracias, e cine social e político. Dirixe o Título propio da UCM sobre “Cine, fotografía e vídeo político e social” que cun grupo de oito docentes de diversas universidades de Madrid desenvolve a utilización de recursos audiovisuais nas ciencias sociais.
Entre os anos 2001 e 2004 co-dirixiu o curso “Medios de comunicación e manipulación” da Universidade Española de Educación a Distancia. Ten participado en documentais e escrito múltiplos artigos sobre a manipulación mediática. Na actualidade, ademais da docencia na UCM, coordina un seminario sobre Historia e teoría do poder que patrocina o Instituto Complutense de Ciencias da Administración (ICCA) do que tamén forma parte. Ten dirixido proxectos de Innovación educativa Complutense sobre a utilización do cine, a literatura e a música na formación universitaria en ciencias sociais. Algunhas das súas publicacións máis relevantes son “Podemos” y la folletinización de la política: Pablo González o Felipe Iglesias” (2014) “La 2ª Transición española: Suárez, Felipe VI, Podemos y el Escudo antimisiles” (2014) “La imagen de la mujer como propaganda de guerra: víctimas, instigadoras, testigos y oposición” (2014) “Ciberespacio y síntoma comunitario: una lectura a partir del 15M” (2013), “La percepción social de la calidad educativa en España” (2012), Manipulación y medios en la sociedad de la información (2007) “El modelo de participación de las ONG. La construcción social del voluntariado y el papel de los Estados” en Cooperación para el desarrollo y ONG una visión crítica (2001) “Las ONG como campo de relaciones sociales” en Las ONG y la política (2002)“Nuevas tecnologías, educación y sociedad. Perspectivas críticas” (2003), Ciudadanía cibernética, la nueva utopía tecnológica de la democracia en Aprendiendo a ser ciudadanos (2003), e numerosos artigos e crónicas na revista dixital Rebelión (www.rebelion.org) sobre o 15M, medios de comunicación, manipulación, e conflitos políticos. Así mesmo ten impartido numerosas conferencias sobre o papel dos medios de comunicación nas novas formas de guerra e a manipulación mediática.
É membro da asociación de documentalistas DOCMA, da Asociación de educomunicadores Aire e da Unión de Cineastas, e do consello de redacción da Revista Esbozos.