Tag Archive for: manifesto

MANIFESTO EN DEFENSA DAS HUMANIDADES

/in , , /by

DEFENSA DAS HUMANIDADES

Desde o profundo convencemento de que o hiato existente entre ciencias e humanidades debe dar paso inmediato a un achegamento, e de que este trazo debería definir a tan debatida -desde os anos sesenta do pasado século!- terceira cultura, comezamos o noso alegato:

Porque o feito de primar as ciencias sobre as humanidades déixanos en orfandade. Quedamos redeadas e rodeados polo útil, concibido como aquilo que xera solucións a curto prazo, e polo universo do artificial, aparentemente perfecto (non hai máis que ver os nosos sistemas educativos onde se impón o manexo da tecnoloxía, da informática, os procedementos algorítmicos e a economía formalista, xunto co inglés claro está). Pero esquecémonos de que a intelixencia é algo máis: é o razoamento, a reflexión, o tomar decisións e o formarse unha idea determinada da realidade.

A ciencia sen máis non xera conciencia ético-política, do coñecemento científico non se deriva directamente a conciencia cidadá, tampouco di nada -ou ben pouco- das mediacións sempre complexas polas que o ser humano pasa da teoría en sentido propio á decisión de actuar. E por suposto non nos leva, a priori nunha porcentaxe demasiado elevada, a situármonos en contra dun modo de produción danoso, dos ataques ao medio ambiente, da globalización do capital fronte á parcelación das persoas, da experimentación con seres vivos, da existencia dun precariado cada vez máis numeroso, das mentiras ou medias verdades dos medios de comunicación… A comunidade científica, moitas veces, está determinada por situacións ou intereses alleos á ciencia e por ideoloxías e capitais dominantes no momento en que se investiga. Isto non é ningún segredo.

Non podemos abandonar a reflexión filosófica, nin podemos nos abandonar a nós mesmos -o desarraigamento cultural é a mesma nada-, nin podemos perder o sentido histórico, nin a historia das civilizacións, nin a do pensamento (económico, sociolóxico, político…); non podemos abandonar a autocrítica (fronte á hybris ou soberbia dalgúns científicos), nin abandonar o outro, partindo sempre do coñecemento dos seus hábitos, das súas razóns, do seu modus vivendi… Non podemos abandonar a resistencia ante o nocivo, o amoral. Nin a sensibilidade: xa os gregos demostraron que non é patrimonio duns poucos, pois pódese -e débese- aprender. E na mesma liña, que fariamos sen a arte, sen a literatura, sen a música… sen esas outras formas de reflexión, de posicionamento, de captar o matiz… esoutros horizontes, esas outras linguaxes complexas? Sen elas, non hai a menor dúbida de que estamos condenados e condenadas a nos conformar coa nosa propia vida.

Tampouco podemos abandonar aquelas linguas como o grego e o latín, expoñentes de visións da realidade e posturas ante o mundo que unha e outra vez renacen entre nós, e non como mero postulado senón como proxecto. Linguas que afondan no sentido da propia linguaxe, que estructuran o pensamento e nos preparan para nos enfrontar aos problemas, que, ademais, nos conectan con outras moitas linguas -e non só as romances- ata o punto de podermos entender incluso o alemán a base de palabras portadoras de raíces latinas e gregas. O latín e o grego son tamén básicos de face á ortografía de moitas linguas -e non só na súa vertente culta. E básicos para entender as peculiaridades ata sintácticas non só das linguas romances e das linguas flexivas senón doutras como o propio inglés. Tampouco podemos esquecernos -por obvio que isto sexa- das achegas masivas grecolatinas ao vocabulario especializado, case global, dos ámbitos do dereito, a tecnoloxía, a medicina, a física, a bioloxía, a lingüística…

Pensar nun mundo sen humanidades non xera senón interrogantes, pois que nos quedará de dignidade? Que de liberdade? Como aprenderemos a nos defender? Como melloraremos a comprensión, a comunicación? Que creará e avivará a nosa autonomía, o noso sentido crítico, a nosa apertura mental, o noso compromiso? Que espertará a empatía? Que dará sentido ao que facemos ou ao que nos fan? Que nos abrirá ao traballo en equipo, ao respecto do outro? Que nos espertará a consciencia de que hai un mundo que cómpre ser cambiado?

Parece claro que non somos nós -as xentes de humanidades- quen temos que nos defender ante a sociedade, senón que é precisamente quen está a desmantelar o sistema educativo, a clase política (ou, con Habermas, quen vira como tal en ausencia de algo mellor), quen debe explicar por que o fai. E non lles debe resultar tan doado, pois non atopamos ningunha crítica demoledora senón máis ben eloxios. Por que entón?… E se non o poden explicar, que obren en consecuencia.

E se algún día se póñen a iso, desde aquí pedimos que o tomen moi en serio, pois a recuperación das humanidades ten que pasar pola destrución do modo de impartir case todo o que as engloba: Nós, as xentes de humanidades, queremos educar cidadáns imbuídos polo espírito, a conciencia e o posicionamento que estamos a describir. Non queremos individuos nos que o único que se potencia é a capacidade memorística (non estamos reivindicando esas humanidades que se levan a un concurso de televisión), nin individuos que visitan o Louvre porque son capaces de identificar unhas cantas obras que nin miran, só ven; ou que poden recoñecer a Porta de Brandenburgo na publicidade dunha empresa de turismo; ou que vomitan diferentes linguas sen pensar nin no que fan nin no que din; ou entenden a música como un exercicio da memoria cheo de virtuosismo. Se o miramos polo lado bo, sempre é un paso cara adiante ter xa nas mans e polo miúdo unha enorme casuística do que non se debe facer.

Manifesto a prol da Filosofía

/in , , /by

XXXIV Semana Galega de Filosofía, Pontevedra, 17-21 de abril de 2017.

Un día como hoxe hai 4 anos, en 2013, presentamos aquí un comunicado conxunto en defensa da filosofía, a Facultade de Filosofía de Santiago, a SOGAFI, o grupo Doxa e a Aula Castelao de Filosofía recollendo o lema QUÉN TEME Á FILOSOFÍA? que servira para unha campaña reivindicativa impulsada a nivel estatal pola Red Española de Filosofía (REF).

A LOMCE foi aprobada en decembro de 2013, e neste curso 2016-2017 completouse o proceso de implantación desta nova reforma educativa que está a causar graves prexuízos aos estudos de Filosofía no ensino secundario, enfrontándonos aos profesionais da filosofía a un futuro cada vez máis restritivo en termos de horas lectivas, de postos de traballo e de relevancia académica.

Despois da supresión de tres das catro materias obrigatorias que ata agora estaban asignadas ao profesorado de Filosofía: a Educación para a Cidadanía e os Dereitos Humanos de 2º ESO, a Educación Ético-Cívica de 4º ESO e a Historia da Filosofía de 2º de Bacharelato, chegou agora finalmente e desaparición da Filosofía das probas comúns dentro da Avaliación Final de Bacharelato.

Xa daquela destacábamos a dimensión histórica do recorte, a súa contradición cos obxectivos da UNESCO, e o efecto negativo que ía ter sobre a liberdade de pensamento, a cultura e a calidade democrática deste país. Hoxe non podemos máis que confirmar esa pouco alentadora diagnose e constatar un retroceso en todos eses indicadores.

Como aclara o Informe da REF ás súas entidades integrantes do pasado 22 de xaneiro 2017, durante o proceso de tramitación lexislativa e de implantación apresurada da LOMCE distintas asociacións trataron de minimizar o seu impacto nas respectivas comunidades, cun resultado moi variado que de feito deu lugar a 17 sistemas educativos diferentes, polo menos no que respecta ás materias de Filosofía: algunha comunidade autónoma mantivo a obrigatoriedade de Educación para a Cidadanía en 2º ESO; varias comunidades ofertaron en 4º ESO unha optativa de Filosofía; a Filosofía de 1º de Bacharelato, única obrigatoria a escala estatal, ten unha carga horaria variable, entre 3 e 4 horas, segundo as comunidades; e en canto á Historia da Filosofía de 2º de Bacharelato, 9 das 17 comunidades autónomas decidiron mantela dalgunha forma como obrigatoria (segundo datos Informe REF 22/01/2017).

O último paso na implantación da LOMCE foi a regulación ministerial das reválidas, finalmente bastante parecidas á suprimida Proba de Acceso á Universidade, coa escepción de que a Historia da Filosofía xa non figura entre as catro materias troncais da proba, aínda que poderá figurar entre as optativas de modalidade para os alumnos que a teñan cursado.

No ámbito da política estatal os grupos parlamentarios aprobaron unha proposición de lei para paralizar a implantación da LOMCE, que foi recorrida polo goberno do estado ante o Tribunal Constitucional, e ao mesmo tempo os partidos chegaron a un acordo no Congreso para crear unha Subcomisión de Educación e negociar un “Pacto de Estado social e político pola educación” que nun prazo de seis meses subsistituirá á LOMCE.

A este contexto político xeral engádenselle as particularidades de Galicia. Ante a gravidade na situación da filosofía a Facultade de Filosofía da Universidade de Santiago de Compostela organizou en Santiago en novembro un “I Encontro Interacadémico de profesores de Filosofía”, no que se constituíron distintas comisións de traballo e se fixeron, entre outras, propostas en torno á modificación do marco lexislativo da LOMCE no ámbito de Galicia (sobre carga horaria de Filosofía e de Valores Éticos e outros cambios curriculares). Dese encontro saíu tamén a decisión de emprender unha rolda de contactos cos grupos parlamentarios e solicitar unha entrevista do Decano da Facultade e os novos directivos da reconstituída SOGAFI co Conselleiro de Educación, entrevista que foi longamente postergada e finalmente realizada o pasado 9 de marzo con nula vontade negociadora por parte da administración.

E entretanto en febreiro de 2017 confírmase a desaparición da Filosofía das probas comúns da Avaliación Final de Bacharelato. Trátase dun chanzo máis nun proceso cada vez máis terminal, que garda relación coa perda de instrumentos conceptuais para afrontar os desafíos dun mundo complexo, cambiante e incerto, no que os valores solidarios das democracias van perdendo empuxe diante dos intereses egoístas dos individuos e grupos privilexiados. Por iso consideramos que a importancia da Filosofía non é accidental senón decisiva, para madurar como persoas e para ter acceso a unha formación integral do ser humano.

Por todo o anteriormente exposto as institucións, asociacións e colectivos que abaixo se enumeran, así como todos os que firman este manifesto a título persoal, solicitan ó Ministerio de Educación e á Subcomisión de Educación que negociará un “Pacto de Estado social e político pola educación”, restituír a Filosofía ao lugar que lle corresponde polo seu valor formativo nos estudos de educación secundaria.

O cal pasa, ao noso parecer, pola adopción das seguintes medidas, debatidas e consensuadas no “I Encontro interacadémico de profesores de Filosofía” realizado en Santiago:

  • Consideramos que a Filosofía como disciplina esencial para a formación dos cidadáns do futuro non pode artellarse en secundaria e bacharelato en base a materias optativas. Estas en todo caso deberían de complementar ás materias a cursar por todo o alumnado. Por esta razón reivindicamos para posibles futuras reformas educativas a seguinte carga horaria da disciplina de filosofía:

1º Unha Historia da Filosofía obrigatoria para todas as modalidades en 2º de Bacharelato (cunha carga horaria de 4-3 horas)

2º Unha Introdución á Filosofía en 1º de Bacharelato para todas as modalidades (cunha carga horaria de 3 horas)

3º Unha Ética ou Filosofía en 4º da ESO para todas as modalidades (cunha carga horaria de 3 horas)

  • Respecto a materia de Valores Éticos: consideramos que esta debería ser unha disciplina a cursar por todo o alumnado, e non só unha alternativa laica á materia de Relixión, por iso solicitamos que a materia sexa obrigatoria. Por outro lado a docencia desta materia debería de estar en mans de profesorado de Filosofía, non ser impartida por calquera departamento que necesite completar carga horaria, como sucede en moitos centros na actualidade. De non haber departamento de Filosofía no centro (como é o caso de moitos CPI) habería que reivindicar a creación de ditas prazas pois suporía unha presencia maior da Filosofía nos centros educativos, a visibilidade da materia nas diferentes etapas escolares, e unha base mellor para fornecer a Filosofía en etapas superiores, así como máis postos de traballo para os titulados en Filosofía.

 

Asdo.: Grupo DOXA, Facultade de Filosofía da Universidade de Santiago de Compostela, Grupo Nexos de filosofía, SOGAFI, Grupo de Filosofía de Vigo, Aula de Filosofía Ferrolterra, Aula Castelao de Filosofía.